Cumhurbaşkanlığı tarafından 21 Haziran 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Web Siteleri ve Mobil Uygulamaların Erişilebilirliği Genelgesi, toplumsal yaşamın her alanında erişilebilirliğin gerekliliğinden hareketle, engelli ve yaşlı bireylerin dijital hizmetlere erişimini sağlamak amacıyla hem kamu sektörünü hem de özel sektörü etkileyen önemli düzenlemeler ortaya koymuştur.
Genelge, 5378 sayılı Engelliler Kanunu’nun 7. maddesinin 3. fıkrası uyarınca, bilgilendirme hizmetlerinin ve bilgi-iletişim teknolojilerinin erişilebilir kılınmasının yasal bir zorunluluk olduğuna işaret etmektedir. Bu doğrultuda üç ayaklı bir yapı kurulmuştur:
1) Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı başkanlığında, Web Siteleri ve Mobil Uygulamaların Erişilebilirliği İzleme Komisyonu (İzleme Komisyonu) kurulmuştur. Bu komisyon, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (Bakanlık) tarafından her yıl yayımlanacak olan Web Siteleri ve Mobil Uygulamaların Erişilebilirliğini İzleme Planı (Plan) uyarınca izleme faaliyetini gerçekleştirecektir.
2) İzleme Komisyonunun çalışmalarında ortaya çıkan tereddütlerin giderilmesi, bununla birlikte Bakanlık tarafından yayımlanacak olan Plan özelinde görüş vermek üzere Web Siteleri ve Mobil Uygulamaların Erişilebilirliği Danışma Komisyonu (Danışma Komisyonu) kurulmuştur.
3) Sistemin diğer bir parçası olarak ise, izlemesi yapılacak her bir kurum ve kuruluş bünyesinde, web siteleri ve mobil uygulamaların erişilebilirliğini teknik olarak incelemek ve buna ilişkin rapor hazırlayarak İzleme Komisyonuna sunmak üzere Web Siteleri ve Mobil Uygulamaların Erişilebilirliği İnceleme Komisyonu (İnceleme Komisyonu) oluşturulacaktır. Böylece, kurumlar öz değerlendirme faaliyetlerini gerçekleştirecek, gereklilikleri tamamlayarak uyum süreçlerini yürütecek ve neticede erişilebilirliğin sürdürülebilir ve kesintisiz olması yönünde önemli bir adım atılmış olacaktır.
Bu komisyonların çalışma usul ve esasları Bakanlık tarafından belirlenecek olup, İzleme Komisyonunun yürüttüğü izleme faaliyetlerine ilişkin sonuç raporları Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı tarafından duyurulacaktır.
İzleme süreci tamamlanan ve neticede erişilebilir olduğu tespit edilen kurum ve kuruluşların web sayfalarına ve mobil uygulamalarına Bakanlık tarafından 2 yıl süreyle Erişilebilirlik Logosu kullanım hakkı verilecektir. Diğer yandan, Genelge ile verilen süre içinde gerekli erişilebilirlik koşullarını sağlamadığı belirlenen web siteleri ve mobil uygulamalara ilişkin bilgiler, kamuoyu ile paylaşılacaktır. Şüphesiz, bu yönde bir uygulama dijital mecralarda erişilebilirliğin yaygınlaşmasında etkin bir teşvik unsuru olarak rol oynayacaktır.
Kapsam ve Uygulama
Genelge tahtında, uygulama takvimi ve kapsamını ikiye ayırmak mümkündür:
- Kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, belediyeler, kamu iktisadi teşebbüsleri, belediyeye ait şirket, işletme ve iştirakler, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, bankalar, özel hastaneler, Milli Eğitim Bakanlığı izniyle açılan özel öğretim kurumları, 10 Temmuz 2003 tarihli ve 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu kapsamındaki kara yolu taşıtları, yolcu gemileri, demir yolu ve hava yolu ile yolcu taşıma hizmeti sunan özel kuruluşlar, Kültür ve Turizm Bakanlığından işletme belgesi alan A Grubu acenteler, elektronik haberleşme sektöründe hizmet sunan ve 200 binin üzerinde abonesi bulunan işletmeciler: 1 yıl içerisinde erişilebilirlik kriterlerine uyum sağlamak zorundadır.
- Elektronik ticaret yapan özel hizmet sağlayıcılar[1]: 2 yıl içerisinde erişilebilirlik kriterlerine uyum sağlamak zorundadır.
Genelgede belirtilen esaslar doğrultusunda, tüm web siteleri ve mobil uygulamaların, erişilebilirlik tespitlerini www.aile.gov.tr adresinde yayımlanan Web Siteleri ve Mobil Uygulamaların Erişilebilirliği Kontrol Listesi - A Seviyesi[2] (Kontrol Listesi) özelinde yapmaları beklenmektedir. Bakanlık tarafından ilgili kurum ve kuruluşlar ile üniversitelerin görüşleri alınarak hazırlanan bu Kontrol Listesi, Ekim 2023’te güncellenerek yayımlanan Web İçeriği Erişilebilirlik Kılavuzu (WCAG 2.2) ilkeleri temel alınarak oluşturulmuştur. W3C (World Wide Web Consortium) tarafından hazırlanan ve web erişilebilirliğinde küresel standartları belirleyen; bu doğrultuda web tasarımcıları, içerik yöneticileri ve geliştiriciler için önemli bir başvuru kaynağı niteliğinde olan bu Kılavuzda yer alan ilkeler, erişilebilirliği sağlamak, artırmak ve mevcut durumu değerlendirmek açısından kritik bir çerçeve sunmaktadır. Kontrol Listesi, toplamda 31 ilkeden oluşmaktadır ve her biri erişilebilirliğin farklı boyutlarına odaklanan 122 soru, A seviyesi kriterler çerçevesinde web sitelerinin ve mobil uygulamaların erişilebilirliğini değerlendirmeye yönelik sistematik ve uygulanabilir bir araç sunmaktadır.
Sonuç olarak, Web Siteleri ve Mobil Uygulamaların Erişilebilirliği Genelgesi sadece kamu kurumlarını değil, kapsama aldığı özel hukuk kişileri bakımından da bir uyum çalışması gerektirmektedir. Özellikle elektronik ticaret sektöründe faaliyet gösteren teknoloji start-up’ları bakımından bir an önce uyum için gerekli teknik çalışmaların başlatılmasını önemle tavsiye ederiz. Ancak erişilebilirlik sadece yasal bir zorunluluk olarak ele alınmaması gereken son derece hassas ve önemli bir konudur. Dolayısıyla genelgenin kapsama şu aşamada girmeyen sektörler bakımından da insan haklarına saygı kapsamında uyumun sağlanmasının önemli olduğu görüşündeyiz.
[1] 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun uyarınca “elektronik ticaret hizmet sağlayıcı” şu şekilde tanımlanmaktadır: “Elektronik ticaret pazar yerinde ya da kendine ait elektronik ticaret ortamında mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapan ya da sipariş alan hizmet sağlayıcı”.
[2] Web Siteleri ve Mobil Uygulamaların Erişilebilirliği Kontrol Listesi - A Seviyesi için bkz. https://www.aile.tr/