Son yıllarda Türkiye'de startup ekosistemi gözle görülür biçimde büyümekte. Yeni teknolojiler geliştiren, dijital dönüşüme katkı sağlayan ve uluslararası yatırımcıların dikkatini çeken birçok genç girişimci, şirketlerini kurarken karşılaştıkları mali yükleri minimize etmek için devlet tarafından sunulan vergi teşviklerine yöneliyor.
Startup şirketler; hızlı büyüme potansiyeline sahip, genellikle yenilikçi ve ölçeklenebilir iş modelleri üzerine kurulu girişimlerdir. Türkiye'de bu alanda sağlanan hukuki altyapı, vergi avantajları ve çeşitli teşvikler, startup kurmak isteyen genç girişimciler için önemli fırsatlar sunuyor. Bu fırsatları WRM Yönetim ve Danışmanlık ile inceledik.
Startup Nedir?
Startup; kısa sürede hızlı büyüme ve yüksek etki yaratma hedefiyle yola çıkan, genellikle teknoloji odaklı, yenilikçi ürün veya hizmetler geliştiren girişim şirketleridir. "Startup ne demek?" sorusuna en sade yanıt, "ölçeklenebilirliği ve inovasyonu merkeze alan yeni nesil girişim" olacaktır.
Startup Şirketlerin Özellikleri:
- Yüksek büyüme potansiyeline sahiptir.
- Genellikle yatırım almaya açıktır.
- Yenilikçi iş modelleriyle piyasada fark yaratmayı hedefler.
- Belirsizlik ve risk unsurları yüksektir.
- Ölçeklenebilir ve tekrarlanabilir gelir modellerine dayanır.
Startup ve Geleneksel Şirketler Arasındaki Farklar:
Startup'lar risk sermayesine açık, dinamik yapılar iken; geleneksel şirketler daha istikrarlı ve uzun vadeli büyüme modeline sahiptir. Örneğin, bir pastane açmak geleneksel bir iş modeli sayılırken, bulut tabanlı bir muhasebe yazılımı geliştirmek startup girişimi olarak kabul edilir.
Startup Hukuku ve Şirketleşme Süreci
Startup kurucuları için doğru hukuki yapı ile yola çıkmak oldukça kritiktir. Şirketin türü, ortaklık yapısı, hissedar sözleşmeleri ve yatırım süreçleri açısından başlangıçta alınacak kararlar, uzun vadeli başarının temelini oluşturur.
Hangi Şirket Türü Tercih Edilmeli?
- Limited Şirket (LTD): Kuruluş maliyeti düşüktür ve daha az formalite gerektirir. Küçük ölçekli girişimler için uygundur.
- Anonim Şirket (AŞ): Yatırım almayı düşünen kurucular tarafından daha sık tercih edilir. Hisse devri kolaydır. Ancak muhasebe ve yönetim yükü daha fazladır.
Hukuki Süreçlerde Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Kurucu ortaklar arasında mutlaka yazılı sözleşme yapılmalıdır.
- Pay sahipliği ve görev dağılımı net tanımlanmalıdır.
- Fikri mülkiyet hakları, şirket bünyesine devredilmelidir.
- Potansiyel yatırımcılar için "due diligence" sürecine hazırlık yapılmalıdır
Türkiye'de Girişimcilere Sunulan Vergi Avantajları ve Teşvikler
Türkiye'de startup kuran girişimciler için çeşitli kurum ve mekanizmalar aracılığıyla sunulan vergi avantajları ve doğrudan hibe şeklinde iş geliştirme teşvikleri bulunur. Bu destekler üç ana başlıkta toplanabilir:
1. Teknokent ve Ar-Ge Merkezleri Vergi Teşvikleri
Teknokent (teknoloji geliştirme bölgesi) içinde yer alan startup'lar aşağıdaki avantajlardan yararlanabilir:
- Kurumlar Vergisi İstisnası: Teknokentte geliştirilen yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilen kazançlar için 31 Aralık 2028 tarihine kadar Kurumlar Vergisi İstisnası bulunmaktadır.
- Personel Ücretleri Gelir Vergisi Stopaj Teşviki: Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin ücretleri gelir vergisinden muaf tutulur.
- SGK Prim Desteği: Teknoloji geliştirme bölgelerinde fiilen görev yapan personelin maaşları üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren payının %50’si, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından karşılanır.
- KDV İstisnası: Teknokentlerde geliştirilen yazılım teslim, hizmet ve ürünler için KDV muafiyeti uygulanır.
Teknoparklara kabul için genellikle bir proje önerisi, şirket geçmişi ve yenilikçilik potansiyeli değerlendirilir.[1]
2. Ticaret Bakanlığı E-Turquality Programı ve Genel Bilişim Destek Programı Kapsamındaki Teşvikler
Ticaret Bakanlığı, özellikle yazılım ve bilişim sektöründe faaliyet gösteren şirketlere ihracat odaklı destekler sunar:
Tescil ve koruma desteği: Şirketlerin ürün, hizmet, marka, patent ve fikri mülkiyete ilişkin yurt içi tescil belgesine sahip oldukları haklarının yurt dışında tescili, akreditasyonu, yenilenmesi ve korunmasına yönelik giderler. Yurt içi ve yurt dışı tescilin aynı şirket adına ve ilk tescilin yurt içinde gerçekleşmiş olması şartı aranır.
Rapor ve veri analizi desteği: Yurt dışına yönelik pazara giriş stratejileri ile eylem planlarının oluşturulabilmesi amacıyla satın alınacak veya yaptırılacak rapor ve veri analizi ile "Desteklenen Veri Tabanları Listesi (EK-13A)"nde yer alan veri tabanı üyeliğine ilişkin giderler. (harcama ön onay başvurusundan sonra yapılmalıdır.)
Belgelendirme desteği: “Desteklenen Belge, Akreditasyon ve Sertifikalar Listesi (EK-14A)”nde bulunan belge, sertifika veya akreditasyon giderleri.Yenileme giderine ilişkin yıllık destek tutarı yıllık üst limitin %50’sini aşamaz.
Yurt dışı insan kaynağı arama desteği: Şirketin yazılım, mobil uygulama, dijital oyun ile dijital aracılık ve hizmet platformlarında geliştirme, kod inceleme ve test çalışmalarında yurt dışında yerleşik kişilerden yararlanmak üzere “Desteklenen Arama Siteleri Listesi (EK-15A)”nde yer alan platformlar üzerinden gerçekleştireceği iş ilanı verme gideri, insan kaynağı bulma, bağlantı kurma ve komisyon giderleri.
Hizmet pazarlamaya yönelik e-ticaret site ve platformlar ile uluslararası kuruluşlara bireysel üyelik desteği: “Desteklenen E-Ticaret Site, Platform ve Uluslararası Kuruluşlar Listesi (EK-16A)”nde yer alan site, platform ve kuruluşlara üyelik giderleri.
Yazılım, mobil uygulama ve dijital oyun geliştirme desteği: Şirket tarafından yabancı dilde yazılım, mobil uygulama ile dijital oyun geliştirme süreçlerinde çalıştırılmak üzere ilk defa istihdam edilecek personelin aylık brüt ücreti desteklenir. Geliştirilecek yazılım, dijital oyun ya da mobil uygulamanın daha önce geliştirilmemiş olması gerekir. Versiyon ya da sürüm geliştirme, hata düzeltme, performans artırma veya güvenlik iyileştirme faaliyetleri destek kapsamında değerlendirilmez. Personel için 5746 sayılı veya 4691 sayılı kanunlar kapsamındaki teşviklerden de yararlanılırsa net ücret üzerinden desteklenir. İlgili personel için bu teşvikler dışında herhangi bir teşvikten yararlan şirket bu destekten yararlanamaz.
Donanım kiralama desteği: Şirketlerin yazılım, dijital oyun, mobil uygulama ile dijital aracılık ve hizmet platformu geliştirmek üzere kiralayacakları donanıma ilişkin giderler. Test merkezi, simülatör ve endüstriyel robotik teçhizat kiralama giderleri desteklenir.
Yazılım lisans desteği: Şirketlerin yazılım, mobil uygulama, dijital oyun ile dijital aracılık ve hizmet platformu geliştirmeye yönelik “Desteklenen Yazılım Lisansları Listesi (EK-19A)”nde yer alan yazılımları satın alma veya kiralama giderleri.
Pazara giriş desteği: Pazara giriş desteği kapsamında şirketlerin yazılım, dijital oyun, mobil uygulama ve dijital aracılık ve hizmet platformunun yurt dışında pazarlanmasına yönelik giderler. Yerelleştirme ve yabancı dile çeviri gideri, Barındırma gideri, Dijital dosya hazırlama ve çoğaltma gideri. Barındırma gideri, şirket başına yıllık en fazla 1.498.050,00 TL tutarında desteklenir.
Yazılım, dijital oyun, mobil uygulama ile dijital aracılık ve hizmet platformu reklam,tanıtım ve pazarlama desteği: Şirketin geliştirdiği yazılım, dijital oyun, mobil uygulama ile dijital aracılık ve hizmet platformunun yurt dışında tanıtımına yönelik “Desteklenen Reklam, Tanıtım ve Pazarlama Faaliyetleri Listesi (EK-31A)”nde yer alan faaliyetlere ait giderler desteklenir.
Genel amaçlı reklam, tanıtım ve pazarlama desteği: Şirket tarafından genel amaçlı tanıtım olarak gerçekleştirilecek (EK31A)'da belirtilen giderler desteklenir. “Özel Tanıtımlar” kısmında düzenlenen faaliyetlere ilişkin giderler ön onaya tabidir.
Ürün yerleştirme desteği: Yurt dışında gösterimi yapılan sinema filmi, belgesel, dizi, animasyon filmi ve program formatı ile dijital oyunlardaki ürün yerleştirme giderleri.
Yazılım, dijital oyun, mobil uygulama ile dijital aracılık ve hizmet platformu komisyon desteği: Şirketin geliştirdiği yazılım, dijital oyun, mobil uygulama ile dijital aracılık ve hizmet platformunun yurt dışı satış ve dağıtımına yönelik olarak dijital platformlara yapılan komisyon ödemeleri.
Acente komisyon desteği: Yazılım, mobil uygulama, dijital oyun, dijital aracılık ve hizmet platformunun yurt dışında satışına ve/veya dağıtımına yönelik “Acenteler Listesi (EK35A)”nde yer alan acentelere yapılan komisyon ödemeleri destek kapsamındadır. Bu madde kapsamında desteğe konu edilecek azami komisyon tutarı her bir yazılım, mobil uygulama, dijital oyun, dijital aracılık ve hizmet platformu için yurt dışında satış ve/veya dağıtım bedelinin %20’sini aşamaz.
Yurt içi etkinlik bireysel katılım desteği: Şirketin “Desteklenen Yurt İçi Bireysel Etkinlikler Listesi (EK-38B)”nde yer alan etkinliğe katılım giderleri.
Yurt dışı etkinlik bireysel ve milli katılım desteği: Şirketin “Desteklenen Yurt Dışı Etkinlikler Listesi (EK-36B)”nde yer alan etkinliğe bireysel veya milli düzeyde katılım giderleri.
Yurt dışı birim desteği: Şirketlerin bir yurt dışı birime ilişkin brüt kiralama, kullanım hakkı, komisyon ve hizmet giderleri.
İlgili listeler Ticaret Bakanlığı web sitesinden indirilmelidir. Bu desteklerden faydalanmak için, Ticaret Bakanlığı'nın ilgili portalı üzerinden başvuru yapılması ve gerekli belgelerin sunulması, belirli destekler için ön onay alınması gerekir.[2]
3. TÜBİTAK VE KOSGEB Destekleri
TÜBİTAK ve KOSGEB, teknoloji odaklı girişimcilere ve startuplara yönelik çeşitli destek ve teşvik programları sunmaktadır. Bu kurumlar, özellikle yenilikçi iş fikirlerine sahip, Ar-Ge ve inovasyon faaliyetleri yürüten girişimlere hibe destekleri, mentörlük hizmetleri ve çeşitli eğitim programları sağlamaktadır. İlgili teşvik ve destek programlarının içeriği, başvuru koşulları ve destek miktarları düzenli olarak güncellendiğinden, güncel bilgiler için TÜBİTAK[3]ve KOSGEB'in[4] resmi web sitelerini ziyaret etmek önemlidir.
Sonuç
Türkiye'de startup kurmak isteyen genç girişimciler için ciddi vergi avantajları ve teşvik mekanizmaları mevcuttur. Teknokentler, Ticaret Bakanlığı, TÜBİTAK ve KOSGEB gibi kurumlar, girişimlerin mali yükünü hafifletmekte, ölçeklenmelerine katkı sunmaktadır.
Ancak bu avantajlardan tam anlamıyla faydalanmak için hukuki süreçlerin eksiksiz yürütülmesi, şirket yapısının doğru kurgulanması ve teşvik başvurularında profesyonel destek alınması önerilir. Vergi mevzuatı ve teşvik programları düzenli olarak güncellendiğinden, en güncel bilgiler için ilgili kurumların resmi web sitelerini ziyaret etmek ve bir mali müşavir veya hukuk danışmanı ile çalışmak büyük önem taşımaktadır.
[1] https://www.mevzuat.gov.tr