ABD'de yapay zekaların eğitilmesinde kullanılan eğitim verilerine yönelik şu ana kadarki en önemli mahkeme kararı telif hakkı sahipleri lehine sonuçlandı, ancak temyiz süreci devam ediyor ve hukuki belirsizlik artarak sürüyor.
Yapay zekanın hayatlarımıza girişi sadece teknolojik bir değişim değil, aynı zamanda geleneksel telif hakkı anlayışımızı kökten sorgulatan hukuki de bir dönüşüme sebep oluyor. 11 Şubat 2025'te ABD Delaware Bölge Mahkemesi'nde verilen Thomson Reuters Enterprise Centre GmbH v. ROSS Intelligence Inc. kararı, bu dönüşümün en kritik mihenk taşlarından birini oluşturuyor[1]. Bu karar, yapay zeka eğitiminde “fair use” (adil kullanım) savunmasını reddeden ilk büyük mahkeme kararı olma özelliği taşıyor unutmamak gerekir ki bu henüz yazılmaya başlanan bir hikayenin sadece ilk bölümündeyiz.
ROSS Intelligence Davası: Rekabet, Lisans Reddi ve Yaratıcı Çözümler
Thomson Reuters'in Westlaw platformu, Amerikan hukuk dünyası için son derece önemli bir alan sağlayan ve sıkça başvurulan bir yer. Westlaw’u rakiplerinin önüne koyan şeylerden biri ise platformun sadece mahkeme kararlarını içermesi değil, platformun her karara özel olarak hazırladığı "headnote"lar ve bunları organize eden Key Number System ile hukukçuların işini kolaylaştıracak editoryal içerikler sunmasıdır[2]. Bu headnote'lar, uzun mahkeme kararlarından önemli hukuki noktaları çıkartan özet notlar olarak, hukukçuların zaman kazanmasını sağlayan ve platformu öne çıkartan bir etken olarak yer almaktadır.
ROSS Intelligence ise bu geleneksel sistemin tam olarak ihtiyaç duyulan şey olduğuna ama bunun ancak yapay zeka ile yapıldığında çığır açan bir gelişmeye yol açacağına inanıyordu. Şirket, AI destekli hukuki araştırma motoruyla sektöre yenilik getirmeyi hedefliyordu. Bu hedef doğrultusunda Thomson Reuters'ten Westlaw içeriğini lisanslamak için başvuruda bulundu, ancak doğrudan rekabet oluşturması nedeniyle bu başvuru talebi reddedildi[3].
Bu başvurunun reddiyle birlikte Şirket daha yaratıcı bir çözüm aramaya girişti ve LegalEase adında üçüncü bir şirketle anlaşarak, Westlaw headnote'larından türetilen "Bulk Memo"ları elde etti. Bu yaklaşım, doğrudan kopyalama yapmadan benzer sonuçlara ulaşmayı amaçlıyordu, ancak sonuçta aynı telif hakkı ihlali iddiasıyla karşılaştı[4].
Hakimin İtirafı: "Bilge Bir İnsan Ne Zaman Yanıldığını Bilir"
Davayla ilgili en dikkat çekici husus, Hakim Stephanos Bibas'ın 2023'te verdiği kararını 2025'te revize etmesi oldu. Bu değişiklik, hukuki kararlarda nadir görülen bir samimiyetle açıklandı:
"Akıllı bir insan ne zaman haklı olduğunu bilir; bilge bir insan ne zaman yanıldığını bilir. Bilgelik beni her zaman bulmaz, bu yüzden bulduğunda - geç de olsa - onu kucaklamaya çalışırım."
(A smart man knows when he is right; a wise man knows when he is wrong. Wisdom does not always find me, so I try to embrace it when it does––even if it comes late, as it did here.)
Hakim ilk kararında, originality ve fair use konularının jüri tarafından değerlendirilmesini uygun görmüştü. Ancak duruşma öncesinde dava materyallerini daha detaylı incelediğinde, önceki kararının yeterli olmadığını fark etti ve summary judgment yoluyla karar vermeyi tercih ettiğine şahit olduk.
Heykeltraş Benzetmesi: Telif Hakkında Yeni Bir Paradigma
Hakim Bibas'ın kararındaki en etkileyici kısım, editoryal çalışmayı heykeltraşlığa benzetmesi oldu. Bu analoji, telif hakkı hukukunda originality kavramının nasıl anlaşılması gerektiğine dair yeni bir perspektif sunuyor:
"Bir mahkeme görüşünden kelimesi kelimesine alınmış bir headnote bile, bütünün dikkatli seçilmiş bir parçasıdır. Hangi kelimelerin önemli olduğunu belirlemek ve çevresindeki kitleyi yontup atmak, editörün o görüşteki önemli hukuk noktasının ne olduğu hakkındaki fikrini ifade eder. Bu editoryal ifade, orijinal olmak için yeterli 'yaratıcı kıvılcıma' (creative spark) sahiptir."[5]
Bu benzetme aslında telif hukuku ile korunmayan bir mahkeme kararının editoryal bir özetinin çıkarılmasını heykeltraşın ham ve yontulmamış bir mermer parçasına şekil vererek ortaya sanat eseri çıkartmasına yani hukuken korunan bir eser yaratmasına benzetilmiştir. Bu yaklaşım, minimal yaratıcılık gerektiren eserlerin bile telif hakkı koruması altına alınabileceğini göstermesi açısından önem arz etmektedir.
Fair Use Analizinde Dört Önemli Kriter
Mahkeme, fair use değerlendirmesinde yasal olarak öngörülen dört kriteri detaylı şekilde inceledi:
1- Kullanımın Amacı ve Karakteri açısından ROSS'un kullanımının ticari nitelikte olduğu ve "transformative" (dönüştürücü) olmadığı sonucuna varıldı. ROSS'un headnote'ları Westlaw ile doğrudan rekabet etmek için kullanması, bu faktörün Thomson Reuters lehine sonuçlanmasına neden oldu[6].
2- Korunan Eserin Niteliği konusunda headnote'lar minimal yaratıcılığa sahip olsa da tam yaratıcı eserler olmadıkları gerekçesiyle bu faktör ROSS lehine değerlendirildi[7]. Şüphesiz bu değerleme kriteri tek başına düşük önemde kabul edilmiş ve piyasa etkisi ile birlikte değerlendirildiğinde kısmi yaratıcılık tek başına değersiz kabul edilebilir gibi bir anlam çıkarılmaz kararın tamamı değerlendirildiğinde.
3- Kullanılan Kısmın Miktarı bakımından son kullanıcıya headnote'ların sunulmadığı, sadece eğitim aşamasında kullanıldığı gerekçesiyle bu faktör ROSS lehine sonuçlandı, ancak mahkeme genel değerlendirmede diğer faktörleri daha ağır tutarak Thomson Reuters lehine karar verdi.[8].
4- Piyasa Etkisi faktörü ise yukarıda da değindiğim gibi aslında tüm bu kriterlerin tepesinde daha kapsayıcı bir kriter olarak en önemli kıstas noktası oldu denebilir. Mahkeme, ROSS'un Westlaw ile doğrudan rekabet etmeyi amaçladığını ve bunun AI eğitim verisi için potansiyel piyasayı etkileyebileceğini belirtti[9].
Nisan Ayının Sürprizi: Temyiz ve Duruşmanın Ertelenmesi
Kararın kesinleşmesi için henüz erken. Nisan 2025'te yaşanan gelişmeler, davanın henüz tamamlanmadığını gösteriyor. ROSS Intelligence, 15 Nisan'da 3. Devre Temyiz Mahkemesi'ne interlocutory appeal (ara temyiz) başvurusu yaptı[10]. Bu nadir kabul edilen temyiz türü, sadece önemli hukuki precedent'ler için kullanılır ve davanın ulusal önemine işaret eder.
4 Nisan'da Hakim Bibas, Mayıs 2025 için planlanan duruşmayı erteledi ve ROSS'un temyiz başvurusuna izin verdi[11]. Temyize konu olan iki temel soru şunlar: West headnote'larının ve Key Number System'in orijinal olup olmadığı, ve ROSS'un headnote kullanımının fair use kapsamında değerlendirilebilip değerlendirilemeyeceği!
ROSS'un temyiz argümanları da son derece dikkat çekici. Şirket, Westlaw headnote'larının "uncopyrightable judicial opinions'ları papağan gibi tekrar ettiğini" ve 1998'deki Matthew Bender v. West Publishing kararındaki gibi yaratıcılık eksikliği olduğunu savunuyor[12]. Fair use konusunda ise, hakimin "transformative intermediate copying" sorusunu gerçekten yanıtlamadığını ve ROSS'un AI aracının Thomson Reuters'in manuel sistemiyle karşılaştırıldığında yeni karakter ekleyip eklemediğine değinmediğini iddia ediyor.
Meta Davası: Paralel Evren, Farklı Sonuçlar
Thomson Reuters kararının önemini tam anlamak için, benzer zamanlarda devam eden Meta davalarıyla karşılaştırmak gerekiyor. Ta-Nehisi Coates, Sarah Silverman, Richard Kadrey gibi ünlü yazarlar Meta'ya karşı dava açarak, şirketin Llama AI modelini eğitmek için yazarların kitaplarını izinsiz kullandığını iddia ediyorlar[13].
Meta davasındaki kritik fark, generative AI ile non-generative AI arasındaki ayrım. Thomson Reuters davasında Hakim Bibas özellikle "sadece non-generative AI söz konusu" diyerek kararını sınırlamıştı, Meta davası ise tam olarak generative AI territory'sine giriyor.
Mayıs 2025'te Meta davasına bakan Hakim Vince Chhabria'nın yaklaşımı da dikkat çekici. Hakim, AI'ın orijinal eserlerin pazarını "yok edebileceği" konusunda uyarıda bulundu:
"Telif hakkıyla korunan materyali kullanarak sonsuz sayıda rakip ürün üretebilen bir ürün yaratan şirketleriniz var... Bu durum orijinal eserler için pazarı yok edebilir."[14]
Meta'nın iç iletişimlerinde ortaya çıkan detaylar da dikkat çekici. Mahkeme dosyalarına göre, Meta'nın kendi hukukçuları LibGen (korsan kitap veritabanı) kullanımı konusunda şirketi uyarmış, ancak şirket yine de devam etmiş[15]. Bu durum, şirketlerin AI geliştirme sürecinde telif hakkı risklerini nasıl değerlendirdiğine dair önemli ipuçları veriyor.
Sektörün Adapte Olma Çabaları: Yeni Lisanslama Modelleri
Bu hukuki belirsizlik ortamında, bazı şirketler proaktif yaklaşım benimsiyor. HarperCollins 2024'te yazarlara AI eğitimi için $2,500 teklif ederek, telif hakkı sahiplerinin rızasını alma yoluna gitti[16]. Academic publisher'lar arasında Taylor & Francis, Wiley ve Oxford University Press gibi önemli isimler AI şirketleriyle lisans anlaşmaları imzaladı.
Bu yaklaşımlar, sektörün hukuki riskleri minimize etme çabasını gösteriyor. Bazı haber kuruluşları da benzer şekilde AI şirketleriyle content licensing anlaşmaları yaparak, hem gelir elde etme hem de telif hakkı ihlali riskini azaltma yoluna gidiyor.
Türkiye Perspektifi: Küresel Gelişmelerin Yerel Etkileri
Bu gelişmeler her ne kadar ABD hukuku çerçevesinde yaşansa da, Türk şirketlerinin göz ardı edebileceği meseleler değil. ABD pazarında faaliyet gösteren veya global AI projeleri yürüten Türk teknoloji şirketleri, bu kararları yakından takip etmeli.
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'muz benzer koruma sağlasa da, uluslararası projeler söz konusu olduğunda ABD hukuku referans noktamız haline geliyor. Özellikle startup'lar ve büyük teknoloji şirketleri, veri politikalarında telif hakkı uyumunu gözden geçirmeli ve risk değerlendirmesi yapmalı.
Gelecek Öngörüleri: Belirsizlik İçinde Yön Arayışı
Thomson Reuters v. ROSS Intelligence ve Meta davalarının sonuçları, AI sektörünün geleceğini şekillendirecek. Third Circuit'in 2025 sonuna kadar beklenen kararı, transformative use kavramının AI bağlamında nasıl yorumlanacağını netleştirecek. Meta davasının sonucu ise generative AI için öncül bir dayanak oluşturacak.
Şirketler için acil eylem planları şunları içermeli: AI projelerinde kullanılacak verilerin telif hakkı durumunun derhal analiz edilmesi, kritik veriler için proaktif lisans anlaşmalarının değerlendirilmesi, AI geliştirme süreçlerinde özelleşmiş telif hakkı uzmanlarından destek alınması, ve telif hakkı riski taşımayan orijinal veri setlerinin tercih edilmesi.
Sonuç: Dengenin Arayışı
Yapay zeka teknolojilerinin hızla geliştiği bu dönemde, telif hakkı ve inovasyon arasındaki dengeyi kurmak hem teknoloji şirketlerinin hem de hukuk sisteminin en büyük konusu. Thomson Reuters ve Meta davaları, bu dengenin nasıl kurulacağına dair kritik ipuçları veriyor, ancak hikaye henüz tamamlanmadı.
Bu gelişmeler, AI çağında IP hukukunun yeniden tanımlanması gerektiğini gösteriyor. Geleneksel fair use doktrini, modern AI uygulamalarının karmaşıklığına yeterince cevap verebiliyor mu? Transformative use kavramı, generative AI'ın yaratıcı potansiyelini nasıl değerlendirmeli? Bu sorular sadece hukukçuları değil, tüm teknoloji sektörünü yakından ilgilendiriyor.
Sonuç olarak, bu davalar AI innovation'ı ile telif hakkı koruması arasındaki dengeyi yeniden tanımlama sürecinin parçası. Her iki tarafın da haklı argümanları bulunuyor: Telif hakkı sahipleri emeklerinin karşılığını alma hakkına sahipken, AI geliştiricileri de toplumsal faydaya yönelik inovasyon özgürlüğünü savunuyor. Bu dengenin nasıl kurulacağı, gelecek nesillerin teknolojik ilerlemesini doğrudan etkileyecek.
[1] Thomson Reuters Enterprise Centre GmbH v. Ross Intelligence Inc., No. 1:20-cv-613-SB (D. Del. Feb. 11, 2025). https://www.ded.uscourts.gov/sites/ded/files/opinions/20-613_5.pdf
[2] Id. at 2-3.
[3] Id. at 5.
[4] Id. at 5.
[5] Id. at 7-8.
[6] Id. at 16-19.
[7] Id. at 20.
[8] Id. at 20-21.
[9] Id. at 21-23.
[10] ROSS Intelligence Appeals Originality, Fair Use Rulings in Thomson Reuters AI Legal Tool Lawsuit, IP Watchdog (April 15, 2025). https://ipwatchdog.com/2025/04/15/ross-intelligence-appeals-originality-fair-use-rulings-thomson-reuters-ai-legal-tool-lawsuit/id=188205/
[11] Trial Postponed To Allow Appeal In Thomson Reuters' Lawsuit Against Legal Tech Startup ROSS, LawSites (April 10, 2025). https://www.lawnext.com/2025/04/trial-postponed-to-allow-appeal-in-thomson-reuters-lawsuit-against-legal-tech-startup-ross.html
[12] ROSS Intelligence Appeals Originality, Fair Use Rulings, supra note 10.
[13] Meta says copying books was 'fair use' in authors' AI lawsuit, Reuters (March 25, 2025). https://www.reuters.com/legal/litigation/meta-says-copying-books-was-fair-use-authors-ai-lawsuit-2025-03-25/
[14] Judge in Meta case warns AI could 'obliterate' market for original works, Reuters (May 1, 2025). https://www.reuters.com/legal/litigation/judge-meta-case-weighs-key-question-ai-copyright-lawsuits-2025-05-01/
[15] Meta knew it used pirated books to train AI, authors say, Reuters (January 9, 2025). https://www.reuters.com/technology/artificial-intelligence/meta-knew-it-used-pirated-books-train-ai-authors-say-2025-01-09/
[16] Agents, Authors Question HarperCollins AI Deal: HarperCollins becomes first Big Five publisher to strike licensing deal for AI training purposes, offering authors $2,500 per book for three-year license, Publishers Weekly (November 19, 2024). https://www.publishersweekly.com/pw/by-topic/industry-news/publisher-news/article/96533-agents-authors-question-harpercollins-ai-deal.html